به گزارش الف؛ پایگاه خبری "میدل ایست مانیتور" در گزارشی ضمن اشاره به سفر اخیر "جو بایدن" رئیس جمهور آمریکا به منطقه خاورمیانه، سعی کرده به این سوال پاسخ دهد که چرا در جریان این سفر، سعودی ها از یکی از دستورکارهای اصلی اعلامیِ سفر بایدن به منطقه یعنی عادی سازی روابطِ اسرائیل و عربستان سعودی طفره رفتند؟
میدل ایست مانیتور به طور ویژه به این نکته اشاره کرده که هراسِ رهبران عربستان از دیدگاه منفی جامعه این کشور به این مساله و در عین حال محذوریت های جدی ساختاری در عرصه حکمرانی(عربستان) در این رابطه، محرک های اصلی آن‌ها در نزدیک نشدن به دستورکار عادی سازی روابط با اسرائیل بوده است.
میدل ایست مانیتور در این رابطه می نویسد:
«در بحبوحه سفر اخیرِ "جو بایدن" رئیس جمهور آمریکا به مطنقه خاورمیانه، گمانه زنی های مختلفی در مورد احتمالِ اعلام عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان سعودی مطرح شد. این اقدام در صورت تحقق، به پنجمین مورد از عادی سازی روابطِ کشورهای عربی با اسرائیل تبدیل می‌شد(پیشتر امارات متحده عربی، بحرین، مراکش و سودان نیز روابط خود را با اسرائیل عادی سازی کرده اند). البته که دولت عربستان در طول سال های اخیر تلاش های نرمِ زیادی را انجام داده تا به نوعی افکار عمومی این کشور را جهت محقق شدن دستورکارِ مذکور، آماده کند.
گزارش های رسانه ای اغلب صحبت از ارتباطات تجاری و امنیتی میان عربستان سعودی و اسرائیل می کنند. در جریان سفر منطقه ای اخیر بایدن به خاورمیانه نیز برقراری پروازهای تجاری میان دو طرف تایید شد. البته که اخیرا "یوآو لیمور" روزنامه نگار اسرائیلی نیز مقاله ای را در ماه جاری منتشر کرده و در آن گفته است که با یکی از همکاران خود از پادشاهیِ سعودی دیدار کرده است. سفری که با استقبال سعودی ها از وی نیز همراه بوده است. البته که لیمور گفته که برای سفر به عربستان، از پاسپورت کشور دیگری استفاده کرده است.
مقام های آمریکایی مدعی هستند که روند ایجاد دیدِ مثبت به اسرائیل در میان شماری از گروه های اجتماعی عربستان، مساله ای مثبت است. اگرچه سعودی ها تاکید دارند که روندِ عادی سازی روابط با اسرائیل را تا زمانی که راهکار تشکیلِ دو دولت در اراضی اشغالی(دولت های فلسطینی و اسرائیلی) به پیش برده نشود، عملیاتی نخواهند کرد.
اخیرا "نماینده ویژه دولت آمریکا در امر مقابله با یهودی ستیزی" در موضع گیری گفته است که: "عربستان سال‌ها یکی از کانون های عمده یهودی ستیزی در جهان بود، با این حال، در سال های اخیر شاهد تغییرات شگرفی در این کشور بوده ایم و وضعیت تا حد زیادی تغییر کرده است".
نشانه های تغییر در رویکرد عربستان به اسرائیل چیست؟
نشانه های تغییر در رویکرد عربستان به اسرائیل، پیش از آغاز روند عادی سازی روابط کشورهای عربی نظیر امارات و بحرین با اسرائیل در سپتامبر سال 2020 خود را نشان دادند. دراین راستا، کتاب های درسی که از برخی عباراتِ خاص جهت توصیف پیروان دیگر ادیان استفاده می کردند(از جمله یهودیت)، به مثابه بخشی از برنامه های ادعایی اصلاحی "محمد بن سلمان" جهت مقابله با آنچه افراط گرایی در امر آموزش خوانده می شود، هدفِ بازنگری قرار گرفتند. البته که در این مسیر، وزارت آموزش عربستان سعودی نیز به درخواست های مکرر جریان های رسانه ای و خبرنگاران جهت پاسخ دادن در مورد ابعاد مختلف این مساله جواب منفی داده است.
در این راستا، بر اساس آخرین گزارش حقوق بشری وزارت خارجه آمریکا در مورد عربستان سعودی، زعمای دینی عربستان سعودی به ندرت در مورد اسرائیل مسائل منفی بیان می کنند و در عین حال، آنچه آمریکایی ها، رویه‌های غیرمتعصبانه و غیر افراطی عنوان می کنند نیز اوج گیری قابل توجهی را در عربستان سعودی نشان می دهند(در واقع اکنون مواضع نرم تری در عربستان به صورت سیستماتیک علیه اسرائیل اتخاذ می شود).
اسرائیل به طور خاص شیخ سعودی به نامِ "محمد العیسی" را که نهاد موسوم به "اتحادیه جهانی مسلمانان" را ریاست می کند، در ماه ژانویه سال 2020 و پس از آنکه وی جهت شرکت در آنچه هفتاد و پنجمین سالگرد آزادسازی اردوگاه آشوویتز اعلام شد حضور یافت، مورد ستایش و تقدیر قرار داد.
پادشاه عربستان "ملک سلمان بن عبدالعزیز" نیز یک ماه بعد از این ماجرا، از یک تشکیلات دینی و فکری اسرائیلی میزبانی کرد. در عین حال، در ماه رمضانِ همان سال نیز، شبکه سعودی MBC، سریال تلویزیونی را پخش کرد که در قالب آن منع شدنِ تجارت و ارتباط با اسرائیلی ها برای مسلمانان، به تمسخر گرفته می شد.
در ادامه، شرکت کنندگان اسرائیلی در رالی داکار که در ماه ژانویه سال 2021 در عربستان سعودی برگزار شد، حضور یافتند. در همین چهارچوب، محمد بن سلمان ولیعهد عربستان در اقدامی که از آن به عنوان نمودی از عدم هراس رژیم سیاسی این کشور در مورد پیامدهای احتمالی عادی سازی روابط با اسرائیل در نظر گرفته می شود، اسرائیل را یک "متحد بالقوه" برای عربستان سعودی خطاب کرد.
چرا عادی سازی روابط اسرائیل با عربستان، شانس کمی جهت تحقق دارد؟
علی رغمِ تمامی آنچه گفته شد، سنجش میزان تاثیری که اتخاذ رویه هایی که پیشتر به آن ها اشاره شد بر افکار عمومی در عربستان دارند(در قالب یک نظام سلطنت مطلق که تمام جنبه های زندگی افراد را کنترل می کند و اجازه طرح افکار و ایده‌هایشان را به آن ها نمی دهد)، حقیقتا سخت است.
"محمد الیحیی" پژوهشگر در "مرکز بِلفر دانشگاه هاروارد" معتقد است: "ریاض نمی تواند بر عادی سازی روابط با اسرائیل متمرکز شود اما به مساله فلسطین بی اعتنایی پیشه کند. شاید نوعِ تفکر و احساسات عمومی(در عربستان) تا حدی تغییر کرده باشد با این حال، من فکر نمی کنم این تغییر به حدی باشد که مردم عربستان دیگر به مساله فلسطین اهمیت ندهند یا اسرائیل را به دلیل جنایاتش علیه ملت فلسطین، مقصر و مسوول ندانند".
"برایان کاتولیس" از انیسیتو خاورمیانه در واشینگتن معتقد است که دینامیسم های داخلی پادشاهیِ سعودی، تفاوت های قابل توجهی در مقایسه با همسایگانش دارند. وی می گوید: "در شرایطی که کشوری نظیر امارات که به مراتب با محذورات کمتری در مسیر عادی سازی روابط با اسرائیل رو به رو است، به کُندی در این میدان حرکت می کند، این دستورکار(عادی سازی روابط با اسرائیل)، در میدانِ عمل با چالش ها و موانع به مراتب سخت تری برای عربستان سعودی همراه است. در این راستا، مقام های عربستانی تا به این لحظه از پاسخ به این پرسش که پیامدهای سفر بایدن بر روابط آن ها با اسرائیل چگونه خواهد بود؟ طفره رفته اند".
حتی اگر سفر منطقه ای بایدن، به نتایج و تصمیماتی در این رابطه ختم می شد، بسیار بعید بود که مساله عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان، در جریان سفر بایدن به عربستان، اعلام و اجرایی شود. در واقع همین سطح نیز که در سفر بایدن به عربستان شاهد بودیم و تنها از برقراری برخی پروازها میان اسرائیل و عربستان سخن گفته شده، کلِ آن چیزی است که رهبرای سعودی در شرایط کنونی در مورد مراوداتشان با اسرائیل می توانند تحمل کنند.
در این راستا، فردی به نام "ابورشید"، یک فروشنده ساده قطعات یدکی خودرو در شهر ریاض عربستان می گوید که "اسرائیلی ها اشغالگر هستند و وی محال است که روزی به اراضی اشغالی قدم بگذارد. وی می گوید به هیچ عنوان اسرائیلی ها را دوست ندارد.» مساله ای که حاکی از وجود چالش های عدیده در پیشبردِ دستورکار عادی سازی روابط عربستان سعودی با اسرائیل است.
